یکی از خواننده‌ های مشهور آواز پاپ و سنتی در موسیقی ایران، هایده بود. به همین دلیل تصمیم گرفتیم در این نوشته به بیوگرافی هایده بپردازیم. معصومه دده ‌بالا که با نام هنری هایده شناخته می ‌شود، متولد 21 فروردین 1321 در شهر تهران بوده و این خواننده ‌ی محبوب در 30 دی 1368 در سان فرانسیسکو واقع در ایالت کالیفرنیا درگذشت.

هایده به دلیل داشتن گستره صوتی کنترآلتو تا متسوسوپرانو در صدای خود، موفق شد بیش از دو دهه به فعالیت هنری در زمینه موسیقی بپردازد و افراد زیادی را جذب صدای خود نماید.

زندگی‌نامه ایده خواننده قدیمی

همانطور که گفتیم نام اصلی هایده، معصومه دده بالا بوده و نام پدر او نیز محمد دده بالا و نام مادرش، زینت بلغاری بوده است. در اوایل، این خواننده توانست با غزل‌ سرایی، خود را سر زبان‌ ها بیندازد. در این مسیر، هایده با خوانندگان دیگر موسیقی ایرانی مقایسه می‌ شد و به این پی برده شد که صدای این خواننده دلکش است.

تسلط بالای هایده در اصول بنیاد موسیقی سبب شد تا صدای او جای خود را در بین مخاطبان باز کند. بدین ترتیب هایده توانست مجموعه ‌ای از آهنگ ‌های ایرانی و همچنین ردیف‌ های آوازی را اجرا کند و به لیست برترین آوازخوان‌ های موسیقی ایرانی سده بیستم اضافه شود.

خواهر کوچک‌ تر هایده، مهستی نام داشته و سه سال قبل از هایده به کار هنری خوانندگی روی آورده بود. مادر این دو دختر مولودی‌ خوان مراسم مذهبی بود و این دو خواهر نیز همراه مادرشان در مراسمات، مولودی خوانی می‌ کردند.

هایده و مهستی در زمان نوجوانی به کلاس‌ های موسیقی اکبر گلپایگانی رفته و در سال ،1342 زمانی که مهستی تنها 17 سال داشت به پرویز یاحقی معرفی گردید. پس از مدتی آموزش، مهستی توانست زودتر از خواهرش به صورت حرفه‌ ای ‌تر موسیقی و فعالیت خوانندگی را دنبال نماید.

هایده

فعالیت حرفه ‌ای

هایده در نزد استادان بزرگی به خوانندگی پرداخت. آموزش او با علی تجویدی سبب شد تا هایده به شهرت زیادی برسد. علی تجویدی استادی بود که با دلکش نیز همکاری داشت.

تجویدی با شنیدن صدای هایده متوجه استعدادها و توانایی او در زمینه خوانندگی شده و بر این اساس، مجموعه آوازهای ایرانی را به وی آموزش داد. هایده از همان ابتدای فعالیت خود توانست با صدای زیبا و خوش‌ موزونش توجه خیلی از دوست داران موسیقی را به خود جلب نماید.

هایده در مصاحبه‌ های خود بارها اشاره کرده که تحت تاثیر صدا و همینطور شیوه خواندن دلکش به خوانندگی و موسیقی علاقمند شده است.

در سال 1347 هایده فعالیت حرفه ‌ای خود را با خواندن ترانه‌ ای به نام آزاده که اثر علی تجویدی بر روی آخرین سروده رهی معیری بود، آغاز نمود. این ترانه با همکاری ارکستر گل ‌ها در رادیو تهران آغاز شده و در ادامه نیز، هایده کارهای خود را با علی تجویدی پیش برد و همچنین با آهنگسازان بزرگ دیگری مانند همایون خرم همکاری کرد و به ترانه‌ های پاپ علاقمند شد.

ترانه ‌های پاپی که هایده خوانده بیشتر ساخته افراد برجسته‌ ای مانند فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و همینطور انوشیروان روحانی بود.

هایده برای ادامه فعالیت خود در سال 57 مجبور شد از ایران به بریتانیا مهاجرت نماید. وی در مصاحبه‌ های خود گفته که این تلخ ‌ترین خاطره زندگی‌ او بوده است. هایده پس از خارج شدن از ایران همکاری خود را با آهنگساز سرشناس ایرانی، صادق نوجوکی شروع کرد.

در دهه شصت شرکت ترانه، آلبوم شب عشق این خواننده را در رده پرفروش ‌ترین آلبوم‌ های این دهه معرفی نمود. آلبوم بزن تار که آلبوم دیگر هایده است نیز به عنوان آلبوم سال 1990 شناخته شد.

هایده

پس از مهاجرت

در سال 1979 هایده از بریتانیا به آمریکا مهاجرت کرده و تصمیم گرفت تا پایان عمر خود در لس ‌آنجلس زندگی نماید. این خواننده مشهور یک روز پس از کنسرت خود بر اثر حمله قلبی در شمال کالیفرنیا درگذشت.

هایده چند روز پس از مرگش در گورستان معروف وست ‌وود هالیوود دفن شد. لازم به ذکر است که این خواننده به فشار خون بالا و همینطور دیابت مبتلا بوده و این بیماری‌ ها را از خانواده‌ خود به ارث برده بود.

پیکر این خواننده با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. از جمله سخنرانان مراسم تدفین هایده می‌ توان به هما سرشار، ویگن و همینطور حسن شهباز اشاره کرد.

هایده

سبک آوازی

هایده هم مانند دلکش تسلط زیادی بر روی فنون موسیقیایی داشته و با شور و انرژی عجیبی می‌ خواند. وضعیت حنجره این خواننده به صورتی بود که به صدای او اجازه داشتن پیوستاری از ویبراتورهای دلپذیر و همینطور نغمه ‌سرایی ‌های آوازی را در خوانندگی می ‌داد.

از مهارت ‌های برجسته‌ هایده می‌ توان به مهارت بم آلتون به پایین، فولر و دارکرکنترآلتو اشاره نمود. برخورداری از حنجره قوی و تلفیق آن با روش ‌های آوازخوانی سبب شد تا آواز این خواننده پر طنین شود.

هایده

کنسرت‌ های هایده

هایده به جز برنامه‌ های معمول خود، همواره در کشور های مختلف به برگزاری کنسرت می‌ پرداخت. از جمله مکان ‌هایی که این خواننده در آن جا کنسرت اجرا کرده است می ‌توان به دانشگاه یوسی‌ال‌ای در کالیفرنیا، تالار رویال آلبرت هال در لندن و موزیک هاله هامبورگ اشاره کرد.

در سال‌ های قبل از انقلاب، بیشتر ترانه ‌های هایده از تلویزیون ملی ایران پخش می ‌شد. اما بعد از انقلاب ویدیو های این خواننده از تلویزیون ایرانیان، تلویزیون جام‌ جم در لس آنجلس و همینطور تلویزیون جنبش ملی ایران در جنوب کالیفرنیا پخش می ‌گردد.

هایده

 ضبط آثار

آثار هایده در دهه ‌های 1340 و 1350 به صورت صفحه گرامافون و نوار کاست در ایران منتشر شد. در سال 2000 مجددا بیشتر این آثار و همینطور کار هایی که هایده در آمریکا خواند روی سی‌دی منتشر شدند. امروزه نیز می‌توان ترانه ‌های این خواننده را از سایت ‌های مختلف مربوط به موسیقی دانلود کرد.

Hayede 1

یادبود هایده

بعد از مرگ هایده با وجود محدودیت ‌های بسیار، گروهی از مردم توانستند یاد او را در مسجد الجواد گرامی دارند. همچنین ویدیویی از این مراسم به صورت مخفیانه در ایران پخش شد.

پس از گذشت 33 سال از مرگ هایده، عده‌ ای از کاربران مجازی تولد 80 سالگی او را در شبکه‌ های اجتماعی برگزار کردند.

هایده

مستند هایده

در سال 2009 برای نخستین بار مستندی ساخته پژمان اکبرزاده درباره‌ فعالیت‌ ها و آثار هنری این خواننده اکران شد. این مستند  با عنوان سخن از هایده، صد دقیقه بوده و به بررسی فعالیت‌ های هنری هایده، گزیده‌ای از اجرا های او و همینطور گفتگو با دوستان و نزدیکان وی پرداخته است.

لازم به ذکر است که این مستند در جشنواره فیلم نور در لس‌ آنجلس، نامزد دریافت بهترین مستند گردید. البته به گزارش تلویزیون بی‌بی‌سی، برخی از بستگان و طرفداران هایده به دلیل بازگویی بی‌ پرده برخی مسائل به این مستند اعتراض کردند.

هایده

فعالیت‌های هنری هایده

آواز ها:

  • رفتم
  • آزاده
  • فریاد از این جدایی
  • افسانه‌ ی شیرین
  • خلوت دل

آهنگ‌ ها:

  • دشتستانی
  • 1990 شانه‌ هایت را برای گریه کردن دوست دارم
  • 1991 بزن تار
  • 1991 آشنایی
  • 1991 بهترین‌ های هایده 1
  • 1991 خراباتی
  • 1991 خداحافظ
  • 1991 گل‌واژه
  • 1992 روزای روشن
  • 1993 پادشه خوبان

ازدواج هایده

در سال 1334 زمانی که هایده تنها 13 سال داشت، ازدواج کرد و حاصل این ازدواج فرزندانی با نام‌ های کامران، کیوان و یک دختر به نام کیانوش بود.

هایده فرزند بزرگ خود، کامران را در سن 14 سالگی به دنیا آورد و در آن زمان مادربزرگ وی برای نگه ‌داری از بچه به او کمک می‌ کرد.

هایده به علت مخالفت شوهرش مجبور شد تا سه سال دیرتر از خواهر خود به فعالیت موسیقی بپردازد. این خواننده در سال 57 و بعد از انفجار سینما رکس به همراه مادر و خواهرش به لندن مهاجرت کرده و دیگر نتوانست به کشور خودش بازگردد.

هایده

هایده و صدای ماندگارش

از این خواننده مشهور در حدود صد و پنجاه ترانه به یادگار مانده که بیش‌ تر این ترانه‌ ها در خاطره جمعی مردم ایران ثبت شده اند.

پیش از انقلاب آیت ‌الله محمدی گیلانی، رئیس دادگاه‌ های انقلاب اسلامی در سال 1358، تعدادی از خوانندگان را به دادگاه فرخواند که هایده هم یکی از این خوانندگان بود.

این خواننده  بزرگ و پرآوازه زیر نظر استادان برجسته‌ی موسیقی ایران درس موسیقی را از پایه آموزش دیده بود. وی آموزش موسیقی را نزد علی تجویدی آغاز کرده و به صدای دلکش علاقمند بوده است.

ناگفته‌ هایی از زندگی هایده

در سال 1398 ستاره‌ای به نام هایده به دست شهرداری لس‌آنجلس در خیابان آدم‌های معروف این شهر به همراه بهترین هنرمندان جهان قرار داده شد.

هایده با شنیدن صدای دلکش که از خوانندگان مشهور ایرانی است به خوانندگی علاقمند شد و در سال 1347 اولین کار حرفه‌ای خود را به نام «آزاده» با همکاری استاد خود، علی تجویدی شروع کرد.

اجرای این ترانه با همکاری ارکستر بزرگ گل‌ ها در رادیو تهران شروع فعالیت هایده بود. وی پس از این اجرا چندین اثر دیگر را نیز با همکاری علی تجویدی و همینطور آهنگسازان برجسته دیگر مانند همایون خرم منتشر کرد.

صدای هایده از لحاظ زیبا شناختی با صدای آواز خوان‌ های دیگر موسیقی ایران مانند دلکش مقایسه می‌ شد و در مدت زمان کمی توانست افراد زیادی را جذب خود نماید.

هایده و موسیقی سنتی

هایده در ابتدا به خواندن آوازهای سنتی ایرانی می‌ پرداخت. موسیقی سنتی ایرانی که با نام موسیقی دستگاهی هم شناخته می‌ شود، شامل نغمه ‌ها و آوا هایی بوده که از قبل از میلاد مسیح به صورت سینه به سینه در میان مردم رواج داشته است.

هایده توانست با فرا گرفتن اصول این موسیقی خیلی زود خودش را به ستاره موسیقی ایران تبدیل نماید. موسیقی سنتی ایرانی دارای قدمتی کهن است و بخش‌ هایی از آن که مورد پسند عام بوده‌ اند، هنوز باقی هستند.

موسیقی سنتی ایرانی برای مردم ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است و خوانندگانی که به خواندن این آوازها پرداخته ‌اند، توانستند جایگاه خود را در موسیقی ایران حفظ نمایند.

درباره هایده

به گفته بسیاری از متخصصان موسیقی، هایده دارای یکی از بهترین صداهای تاریخ موسیقی ایران بوده که توانسته با آهنگ‌ های خود افراد زیادی را به موسیقی علاقمند کند.

هایده در 7 شهریور 1357 مجبور شد مانند بسیاری از هنرمندان دیگر ایران را ترک کرده و به لندن مهاجرت نماید. وی مدتی بعد به آمریکا رفت و فعالیت خودش را در این کشور ادامه داد. هایده در سن 47 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت.

هایده در مصاحبه ‌ای تلخ ‌ترین اتفاق زندگی خود را ترک وطن عنوان می ‌کند و می ‌گوید تنها امیدی که باعث شد به فعالیت خود در خارج از کشور ادامه دهد، بازگشت به ایران بود. متاسفانه این امکان هرگز برای این خواننده به وجود نیامد و وی در دی ماه سال 1368 دارفانی را وداع گفت.

هایده پس از اجرای آزاده، چند ترانه دیگر را نیز با علی تجویدی خواند، اما مدتی بعد از او جدا شد و به موسیقی مردمی نزدیک ‌تر گردید.

آلبوم‌های هایده

  • روزای روشن
  • پادشه خوبان
  • شب عشق
  • گلواژه
  • بزن تار
  • شانه‌ هایت
  • ای زندگی سلام
  • ناشنیده‌ ها
  • سوگند
  • دشتسنانی
  • آشنایی
  • خرباتی
  • خداحافظ
  • فریاد
  • آزاده
  • رفتم
  • بلبلی که خاموش شد
  • حیف
  • آمدنت مهاله
  • بزم و کنسرت
  • بزم
  • سه کنسرت در سه آلبوم

آلبوم هایی که به صورت همکاری با هنرمندان دیگر منتشر شد:

  • بزم 1 (هایده و گلها)
  • بزم 2 (هایده و گلها)
  • گل‌های غربت (هایده و معین)
  • همخونه (هایده و ویگن)
  • اوج صدا (هایده و مهستی)
  • افسانه شیرین (هایده و شجریان)
  • شب عاشقان (هایده و ستار)
  • سفر (هایده و معین)
  • ترانه سال (مهستی و معین)

هایده پس از مشهور شدن

هایده پس از اجرای اولین آهنگ خود به کاباره رفت و در آنجا نیز مدتی به فعالیت پرداخت. علی تجویدی زمانی گفته بود که هر استعدادی را کشف می‌ کند و پرورش می‌ دهد، بهره‌ اش را کاباره می ‌برد. وی از این موضوع ناراحت بود و حتی در ارتباط با زیاد کردن حقوق این هنرمندان با شورای موسیقی پیش از انقلاب ایران هم صحبت کرده بود.

هایده و مردم ایران

هایده بارها در مصاحبه‌ های خود به دلتنگی برای کشورش اشاره کرده بود. هایده و بسیاری از هنرمندان ایرانی دیگر که در تمامی عمر خود مشغول فعالیت برای ارتقاء فرهنگ و هنر کشور بوده ‌اند، دارای جایگاه ویژه‌ ای نزد ایرانیان با فرهنگ و روشن‌ فکر هستند.

با وجود اینکه سالیان زیادی از فوت این خواننده می ‌گذرد، اما هنوز هم افراد زیادی به ترانه‌ های هایده گوش می ‌سپارند و ترانه ‌های او را حفظ می‌ کنند.

هنر دوستان و علاقمندان به موسیقی همواره با برگزاری یادبودهایی در نقاط مختلف جهان، یاد هایده را زنده نگه‌ می‌ دارند.